همه می دانیم که نوآوری امروزه به يکی از مهم ترين شاخصه های اقتصادی تبديل شده  است. در جهانی که هر روز بیش از ديروز تغییر می کند، اگر کشوری نتواند  ًبا استفاده از نوآوری خود با تغییرها پیش برود، قطعا از بقیه عقب می ماند. نشريه بلومبرگ هشت سال است که با استفاده از شاخص نوآوری خاص خود، کشورهای جهان را رتبه بندی می کند. به منظور رسیدن به اين رتبه بندی چندين معیار مختلف تحلیل می شوند که شامل هزينه های پژوهش و توسعه، ظرفیت تولید و تمرکز شرکت های عمومی فعال در فناوری سطح بالا می شود. در ادامه گزارش امسال بلومبرگ را با هم می خوانیم.

یک دهه با آلمان

در رتبه بندی سالانه شاخص نوآوری بلومبرگ، آلمان رتبه  کسب کرد. این در حالی است که اگر 2020اول را در سال جدول رتبه بندی شش سال پیش از آن را ملاحظه کنید، متوجه می شوید کره جنوبی در تمام آن مدت صدرنشین بلامنازع بود، اما حالا این آلمان بوده که توانسته جای این کشور را در بالای جدول بگیرد. همین یک نکته جالب چیزی نیست که بتوان از آن چشم پوشی کرد، زیرا در صدر جدول نه یک هیولای اقتصادی چون آمریکا و چین قرار دارد و نه یک شرقی که نماینده صورت های به روز اقتصاد جهان باشد، بلکه نماینده ای از قلب اروپا که شاید امروز منطقه ای کهنه در عرصه اقتصادی به نظر برسد، کشوری به صدر جدول رسیده  بود. ایالات متحده هم که سال پیش در رتبه هشتم جدول قرار داشت، امسال را با یک پله سقوط در رتبه نهم به پایان رساند. سنگاپور هم از سویی دیگر، با جهشی قابل توجه به جایگاه سومی رسید که دو سال پیش از دست داده  بود و این مسئله نشان می دهد شرق و جنوب شرق آسیا حرف های زیادی برای گفتن دارند. این رتبه بندی اطلاعات قابل توجهی را راجع به توانایی اقتصادها برای نوآوری در اختیار ما قرار می دهد و اهمیت اصلی این مسئله این است که موضوع نوآوری یکی از مضمون های کلیدی اجلاس اقتصاد جهانی در داووس بود که در اواسط بهمن ماه برگزار شد. همان طور که گفته شد، بلومبرگ با استفاده از نمره و امتیاز دادن به شاخص های مختلف اقتصادی درنهایت به یک نمره کلی نوآوری رسیده و بر اساس آن این رتبه بندی را منتشر کرده  است. بد نیست بدانید که آلمان در زمینه تولید با ارزش افزوده، تراکم فناوری سطح بالا و فعالیت در زمینه ثبت اختراع، سه بار بین پنج کشور برتر قرار گرفته. دلیل اصلی این مسئله که کره جنوبی نتوانست از تخت پادشاهی خود به خوبی دفاع کند، تا حدی این مسئله بود که بهره وری این کشور به طور نسبی دچار افت شد و درحالی که در سال قبل از حیث بهره وری در رتبه هجدهم جهان قرار می گرفت، در رتبه بندی حاضر از این حیث به رتبه بیست ونهم سقوط کرده است. ن جی ِکارستن برژسکی، اقتصاددان ارشد گروه اقتصادی آی ا آلمان، در تحلیل این مسئله می گوید: «بخش تولید هنوز  رقابتی است و منبعی برای نوآوری به حساب ًهم شدیدا می آید. عملکرد آلمان در چنین شاخصه هایی هنوز هم بسیار قدرتمند بوده و بسیار بهتر از آن چیزی است که از ضعف اقتصادی اخیر برداشت می شود.» بااین حال، برژسکی چندین دلیل در ذهن داشت برای این که آلمان نباید خیلی هم به موقعیت کنونی خود افتخار کند و به سرعت دچار سیری و رضایت مندی نشود. برای مثال، در این کشور نوآوری خدماتی خیلی  یک سوم از هزینه های مربوط ًهم جالب نیست و تقریبا به پژوهش و توسعه در صنعت خودرو خرج می شود و معنای این مسئله به گفته برژسکی این است که: «ضعف طولانی مدت تر و اختلال این بخش می تواند بر قدرت نوآوری آلمان سنگینی کند.» موقعیت آلمان به عنوان یک غول تولیدی بر اساس وضعیت این کشور در صنعت خودروسازی ایجاد شده  است، اما نگرانی های مربوط به آلودگی های زیست محیطی، درگیری های تجاری و اقتصادهایی که در سطح جهان در حال کند شدن و افت هستند، مانند سرعت گیری برای تقاضای این صنعت عمل می کنند.

نگرانی های آموزشی برژسکی می گوید یکی از «نگرانی های اصلی» کمبود نوآوری در آموزش  دوره سوم است، آن هم درحالی که اقتصاد جهانی بیش از پیش به سمت خدمات تمایل پیدا کرده و از تولید دور می شود. برژسکی می گوید: «پیشنهاد ما به دولت آلمان این است که با استفاده از مازاد مالی خود، روی نقش آلمان به عنوان یک کشور نوآفرین سرمایه گذاری کرده و از این حیث اطمینان حاصل کند.» این که کره جنوبی در سال گذشته میدان را به آلمان باخت، به هیچ وجه دلیلی بر این پیش بینی نخواهد بود که قدرت نوآوری این کشور در حال کاهش است. هزینه های پژوهش و توسعه عامل اصلی تعیین کننده حیات و ممات شرکت های کره جنوبی است، که در بین آن ها غول های فناوری مانند سامسونگ، ال جی و هیوندای رهبری اقتصاد را برعهده دارند. این نکته را چانگ سوک-گون، استاد مدیریت کسب وکار دانشگاه هانیانگ سئول، عنوان می کند. چانگ در تکمیل این حرف ها می گوید: «ما منبع طبیعی دیگری نداریم و تنها منبعمان همین مغزهایی هستند که در سرمان قرار دارند و باید از آن ها استفاد کنیم. ما مجبوریم یا  شکاف خود را با باقی کشورهای همسایه بیشتر کنیم، ًدائما یا چین به زودی فرصت را از ما خواهد گرفت.» سنگاپور سال گذشته در رتبه ششم قرار داشت، اما امسال به رتبه سوم رسیده. این رشد بیش از هر چیزی مدیون خوب بودن وضعیت این کشور در بهره وری و عایدی های تولیدی ارزش افزوده است، اما به هرحال مهم ترین عامل در این زمینه کارایی آموزش متوسطه برای سنگاپور است، زیرا این کشور از این حیث بهترین جایگاه را در جهان دارد.

نیمه تاریک ماه وضعیت برای اقتصادهای پیشرفته آن قدرها هم درخشان  این رتبه بندی 2013نیست. زمانی که بلومبرگ در سال خود را آغاز کرد، ایالات متحده رتبه اول را از آن خود کرده  بود، اما وضعیت به گونه ای پیش رفت که در آخرین رتبه بندی جایگاه نهم متعلق به آمریکاست. چیزی که شاید برای شما عجیب تر باشد، این است که ژاپن حتی دیگر در  کشور برتر هم حضور ندارد و با سقوطی سه  رتبه ای 10بین به جایگاه دوازدهم رسیده است. دومین اقتصاد بزرگ جهان، یعنی چین، با یک رتبه رشد به جایگاه پانزدهم رسیده. این کشور از حیث فعالیت در زمینه ثبت اختراع رتبه دوم جهان را دارد و از حیث کارآیی آموزش دانشگاهی هم یکی از پنج کشور برتر جهان است. به نظر فرانسیس تان، استراتژیست سرمایه گذاری یک بانک خصوصی در سنگاپور، عملکرد خوب چین به احتمال زیاد شان می دهد این کشور «برای مبارزه در یک جنگ تجاری طولانی مدت خود را آماده کرده و این کار را از طریق تقویت زنجیره ارزش تولید داخلی انجام داده و باید به خاطر تسریع برنامه هایی که داشته، از دونالد ترامپ ممنون باشد». ایالات متحده و چین همین یکی  دو ماه پیش به توافقی اولیه درباره مسائل تجاری رسیدند که به احتمال زیاد با حذف تعرفه بر بعضی از کالاهای چینی، باعث شود تنش ها کاهش پیدا کند. البته چین هم متعهد شده خرید بعضی از کالاهای آمریکایی را افزایش دهد. بااین حال، در این توافق نامه گویا خبری از بعضی از نگرانی های اولیه دولت ترامپ مانند مسائل مربوط به حقوق مالکیت فکری، محدودیت های تجارت دیجیتال و امنیت سایبری، نیست. البته ایالات متحده دست کم می تواند به عملکرد خوب خود در دو زمینه افتخار کند؛ تراکم فناوری سطح بالا و فعالیت  کمپانی اصلی که بیشترین 20در زمینه ثبت اختراع. در بین هزینه را در زمینه پژوهش و توسعه خود کرده اند، نیمی از آمریکا بوده اند که بالاترین جایگاه مربوط به آمازون، آلفابت و مایکروسافت است. پس از ایالات متحده هم آلمان با چهار شرکت در رتبه بعدی قرار دارد که شامل فولکس واگن، دایملر، زیمنس و بایر می شود.

تحلیل گران چه می گویند؟ تام اورلیک، اقتصاددان ارشد بلومبرگ، درباره این مسئله می گوید: «نوآوری موتور محرکه ای اساسی برای رشد و کام روایی است. چین در این رتبه بندی رشد کرده و ایالات متحده افت کرده است. این مسئله به ما نشان می دهد بدون سرمایه گذاری در آموزش و پژوهش، تعرفه های تجاری نمی توانند باعث شوند

آمریکا قدرت اقتصادی خود را حفظ کند.» اسلونی و شیلی 2020 کشورهای اصلی پیروز رتبه بندی  رتبه ای به جایگاه بیست ویکم 10بودند که اولی با رشدی  34رسید و شایان ذکر است که در زمینه ثبت اختراع رشدی رتبه ای را تجربه کرده  بود و دومی هم با رشدی هفت پله ای به جایگاه پنجاه ویکم رسیده و در تمام زمینه ها، به ویژه آموزش دانشگاهی، از خود پیشرفتی اساسی نشان داده است. بازنده اصلی رتبه بندی امسال هم نیوزلند بود که با افتی پنج رتبه ای به جایگاه بیست ونهم رسید و دلیل اصلی این افت، عملکرد ضعیف این کشور در بخش تولید ارزش افزوده بوده است. این نکته را هم باید بدانیم که چهار اقتصاد الجزایر، مصر، قزاقستان و ماکائو برای نخستین  بار وارد این رتبه بندی  الجزایر در همین بار اول رتبه قابل قبول ً شده اند و اتفاقا چهل ونهم را به خود اختصاص داده است. کشور آغاز شد. 200 با بیش از 2020 فرایند رتبه بندی  دریافت می کند که 100 تا 0هر کشور امتیازی در مقیاس این امتیاز مبتنی بر هفت فقره هم وزن است. کشورهایی که داده های لازم برای دست کم شش فقره را گزارش نکرده اند،  کشور باقی ماند. 105حذف شدند و به همین دلیل تنها  کشور اول را منتشر کرد. 60بلومبرگ هم  کشور اصلی این رتبه بندی بیندازیم، متوجه 10اگر نگاهی به می شویم اروپا با شش کشور بیشترین سهم را دارد و پس از آن آسیا با دو کشور، آمریکای شمالی و خاورمیانه هم هر یک با یک کشور در رتبه های بعدی قرار دارند، که خود این مسئله نشان از تمرکز بیش از حد نوآوری در قاره سبز دارد. 

منبع: نشریه بلومبرگ